KEPERCAYAAN TRADISIONAL MASYARAKAT KADAZANDUSUN

Sebelum kedatangan agama monoteisme iaitu agama Islam dan Kristian, orang Dusun dianggap Pagan iaitu orang yang menganut kepercayaan animisme. Malah sehingga kini, masih lagi terdapat orang Dusun Pagan tetapi dalam jumlah yang sedikit. Masyarakat Kadazandusun sememangnya bersifat homogen berbanding dengan keadaan mereka masakini. Mereka menggunakan satu bahasa, mempunyai satu budaya dan berpegang kepada satu anutan. Walau bagaimanapun, masyarakat Kadazandusun menjadi semakin kompleks kerana faktor-faktor seperti perubahan budaya, adaptasi kepada ekosistem yang berbeza-beza dan kesan daripada kemasukan budaya asing yang telah menyumbang kepada pembentukan budaya yang pelbagai bentuk seperti yang wujud sekarang. Budaya asing yang telah memberikan impak yang dominan ke atas perubahan budaya masyarakat Kadazandusun ialah kebudayaan masyarakat Cina, Islam dan Barat (Kristian). Dipercayai kedatangan budaya asing tersebut telah banyak mempengaruhi masyarakat Kadazandusun dalam hal-hal yang berkaitan dengan keagamaan, pendidikan, kaedah pertanian, pemilikan tanah dan pembinaan rumah.

    

             Kehidupan awal Kadazandusun diwarnai dengan corak kepercayaan animisme yang mengakui kewujudan Tuhan yang bernama Kinorohingan. Tuhan ini dipercayai mempunyai kuasa mencipta manusia. Tuhan ini juga mempunyai pelbagai nama yang berbeza mengikut etnik dan tempat sesuatu suku itu berada. Bagi orang Dusun Tambunan, Tuhan mereka bernama Minomugun dan isterinya bernama Suminundu dan kedua-dua tuhan ini dipercayai telah mencipta manusia dari tanah, di mana tanah itu adalah sebahagian daripada roh Tuhan yang dikenali dengan nama Bisagit. Orang Dusun Lotud di Tuaran pula percaya Tuhan mereka bernama Kinorohingan dan isterinya bernama Umunsumundu. Tuhan mereka dipercayai kononnya telah mencipta adat istiadat orang Dusun Lotud serentak dengan penciptaan langit dan bumi serta isi kandungannya. Manusia pula dicipta daripada campuran rombituon muru-puru (gugusan bintang tujuh) dan Garau Ngadau (pusat matahari) serta kulit Kondingau (kulit kayu manis). Manakala bagi orang Dusun Ranau, kuasa Kinorohingan tidak jauh berbeza dengan kuasa yang dimiliki oleh Tuhan Dusun-Tambunan dan Tuhan orang Dusun Lotud di Tuaran. Kinorohingan bagi orang Dusun Ranau tidak mempunyai isteri dan hidup bersendirian. Orang Dusun di Ranau percaya bahawa terdapat dua kuasa bertentangan yang wujud dalam kehidupan mereka iaitu kuasa kebaikan dan kuasa kejahatan. Kedua-dua kuasa ini dinamakan Minomorun dan Rogon.u Mereka juga percaya adanya 'sokob', iaitu satu peristiwa di mana 'Kinorohingan' telah menenggelamkan seluruh bumi ini, sepertimana yang berlaku pada zaman Nabi Nuh a.s. menurut kepercayaan orang Islam.

     

        Mereka juga percaya bahawa bobolian mempunyai peranan penting untuk membantu masyarakat mereka berkomunikasi dengan alam ghaib apabila mereka terpaksa berhadapan dengan krisis seperti penyakit kronik dan bencana alam. Bobolian juga dipercayai boleh menyembuhkan penyakit atau mempunyai kuasa sihir dan boleh menimpakan malapetaka kepada orang lain. Kaedah perubatan masyarakat Kadazandusun yang bersifat tradisonal dan bersandarkan kepada makhluk halus, dipercayai tidak boleh dilaksanakan kecuali dengan bantuan dan peranan bobolian. Kesan daripada kepercayaan animisme tersebut, masyarakat Kadazandusun pada umumnya berada dalam dua situasi yang bertentangan. Pertama, keamanan hidup dapat dirasai dengan nikmat rezeki pemberian alam dan Kinorohingan. Kedua, perasaan takut dan bimbang yang sentiasa menyelubungi hidup mereka kerana makhluk jahat dipercayai sentiasa mencari peluang untuk menimpakan malapetaka ke atas mereka. Dalam situasi ini, bagi menentukan keselamatan hidup mereka, masyarakat Kadazandusun mestilah sentiasa mematuhi pantang larang dan adatistiadat sekaligus menjaga hubungan baik dengan alam ghaib. Tentunya orang yang berperanan untuk berkomunikasi dengan alam ghaib ialah bobolian.        

    

          Konsep kepercayaan animisme di atas hanyalah sebahagian daripada kepercayaan yang mungkin masih dipercayai dan diamalkan oleh masyarakat Kadazandusun animis dan sebahagian penganut Islam dan Kristian. Kesimpulan awal yang dapat dibuat ialah kepercayaan kepada Tuhan yang dikenali sebagai Kinorohingan yang mempunyai kuasa mencipta telah wujud dalam kehidupan masyarakat Kadazandusun animis. Kepercayaan ini lebih dipengaruhi oleh kepercayaan terhadap kuasa alam sekeliling seperti kuasa penunggu dan kewujudan semangat. Namun demikian, kepercayaan tersebut sedikit sebanyak telah diubahsuai dan ditinggalkan oleh sesetengah ahli masyarakat setelah mereka terpengaruh dengan ajaran agama yang menjadi pedoman hidup mereka. Kedatangan agama Islam dan Kristian yang telah diterima oleh sebahagian ahli masyarakat mereka telah menyebabkan lahirnya pelbagai corak kehidupan rentetan daripada pertembungan antara unsur-unsur budaya dan kepercayaan tradisional yang dianuti oleh mereka dengan ajaran kedua-dua agama tersebut. Masyarakat Kadazandusun tidak lagi dikenali sebagai masyarakat 'pagan' atau 'kuno', tetapi telah menjadi satu kelompok masyarakat yang berbilang pegangan agama. Kehidupan beragama yang menjadi salah satu ciri terpenting dalam pembentukan tamadun, kini menjadi landasan hidup yang membentuk halatuju kemajuan masyarakat Kadazandusun dari segi sosial, ekonomi dan politik di negeri Sabah.

Founder : Erna Zuryena Ramli

Sumber : http://umijms.um.edu.my/filebank/published_article/7677/Jurnal.Usuluddin.18.2003-04.Suraya.Kadazandusun.pdf