Monday, 24 October 2016

Yvette Jane Paul (PAKAIAN TRADISIONAL WANITA)

iti nopo nga rasuk koubasanan tulun kadazandusun. winonsoiku id suang boros do malayu sabaagi monguhup tulun lobi osonong mamarati kokomoi rasuk koubasanan tulun kadazandusun.

Perhiasan dan sulaman yang terdapat pada pakaian tradisional perempuan kaum kadazandusun adalah lebih bersifat sederhana berbanding dengan pakaian daripada kumpulan etnik yang lain.

TEKSTIL 

Kain asas. Fabrik komersial hitam; sutera atau baldu untuk upacara tertentu, kain kapas(teriko vernakular) untuk pakaian seharian. 

Pakaian kaum wanita; 

Sinuangga' : 
Baju blaus lengan pendek dan leher berbentuk U dipakai oleh wanita muda. Mempunyai sulaman berwarna suramdi sepanjang lubang kepala dan lengan, dan sepanjang jahitan tepi dan pertengahan belakang. Benang berwarna merah, kuning, dan krim digunakan. 

Jahitan utama: 
  • Sinusuk bulus (jahitan rantai)
  • tantop (jahitan bulu).


Teknik jahitan bulu juga digunakan untuk membuat binuunsi’, satu jalur merah dan kuning sempit yang ditenun seperti tali kasut. Butang betawi dilingkar dengan tali di bahagian dalam. Ini dalah supaya butang ini dapat digunakan dengan blaus yang lain. Butang betawi pada satu masa dahulu dilekat sehingga ke leher baju untuk upacara tertentu dan separuh dari bahagian bawah blaus untuk pakaian seharian. Pada masa kini, tidak banyak perbezaan nya. Butang-butang ini diikat dari bahagian atas ke bawah blaus menggunakan benang kapas. Butang perak Betawi yang disalut emas merupakan simbol status bagi kaum Kadazan Penampang. Sesiapa yang mampu mempunyai 30 butang dianggap kaya. 

Sinompukung: 
Blaus dengan lengan ¾ dan tidak mempunyai sulaman. Biasanya dipakai di luar sinuangga’ seperti jeket apabila si pemakai keluar meninggalkan rumah. Pada hari ini, sinompukung biasanya dihias dan dipakai oleh wanita tua sebagai blaus dan bukan jaket seperti dahulu kala. 

Kihongon: 
Blaus dengan lengan panjang, di pakai oleh wanita tua dan spesialis ritual ataupun Bobohizan semasa sesuatu upacara. Sulamannya adalah sama dengan yang terdapat pada sinuangga’. 

Simis: 
Blaus dalam warna putih dibuat dari kain kapas. Kadangkala, kain tudung putih dimasukkan kedalam leher bentuk U. Tapi’ Sarung panjang berbetuk silinder, dahulunya kain kapas hitam. Pada zaman sekarang, ia diceraikan denagn siring, perhiasan keemasan, di sepanjang paha, hadapan sarung, bersilang dengan satu jaluran perhiasan dari pinggang hingga ke bawah. Aksesori: 

Himpogot : 
Tali pinggang dibuat dari duit perak. Biasanya tiga di pakai bergantung kepada kekayaan pemakai, satu di keliling pinggang, dan dua lagi di atas dan di bawah tangkong. Tangkong: Tali pinggul yang dibuat daripda 84 gelang tembaga berukir. Tiga tangkong dipakai bersama, diikat dengan tali rotan merah(hindagang), hitam(initom) . Tali rotan merah digunakan untuk wanita yang belum berkahwin dan hitam untuk wanita yang sudah berkahwin. Tali in biasanya di biarkan kosong di bahagian belakang untuk mengelakan dari sesak nafas.. Tangkong ini boleh di regangkan untuk berbagai tujuan, satu darinya ialah memudahkan seseorang membawa bakul di belakang. 

Titimbok :
Pin rambut digunakan untuk menghias dan mengetatkan sanggul.

Tiningkokos Gohong : 
Gelang tembaga atau perak 

Hamai : 
Rantai leher

Simbong :
Subang 

Paun : 
Kerongsang dibuat dari duit syilling emas 

Siga do bobohizan : 
Dipakai oleh Bobohizan semasa sesuatu upacara ritual. Ia merupakan tengkolok penuh dengan hiasan daripada bulu burung merak atau turki. Bulu burung ini diikat dan dijahit keatas satu jalur kain yang lebar. Bulu ini memberi sokongan dan bentuk kepada tengkolok tersebut, yang mana kelihatan dari hadapan hampir ditutup oleh kain seperti kipas di kepala. Dari bahagian belakang, bulu-bulu ini hampir semua kelihatan. Jalur kain dimana bulu itu dilekatkan dihiasi dengan renda, sulaman dan manik-manik. Andavi do tandaa’ ataupun bulu panjang ayam jantan juga dijahit di hadapan kain tersebut. Hujung setiap bulu diikat dengan potongan kain yang berwarna-warni. Dari bahagian bawah kedua dua tepi tengkolok, dijahit beberapa lingkaran manik berwarna warni yang bergantung di bahagian hadapan/dada.. Tengkolok ini diikat dengan kain di belakang kepala. Tinggi tengkolok ini ialah kira-kira 1 ½ kaki. 

Husob : Kain berwarna warni yang dipakai oleh bobohizan diatas bahu dan melintangi badan. Biasanya dua husob dipakai berselang-seli. 




Sumber : http://www.sabah.edu.my/kds/kadazan_dusun.htm

Yvette Jane Paul (TAPAI)

iti nopo nga laang momonsoi do Tapai. winonsoiku id suang boros do malayu sabaagi monguhup tulun lobi osonong mamarati kokomoi momonsoi do Tapai.

TAPAI 

Tapai adalah sejenis minuman tradisional kaum kadazandusun yang memabukkan. Tapai hanya menggunakan 2 jenis bahan sahaja dalam proses pembuatannya. Tapai sehingga kini masih lagi diangkat sebgai minuman utama terutamanya ketika perayaan dan upacara-upacara tertentu seperti perkhawinan dan pesta kaamatan. Tapai boleh dikategorikan dalam 7 rasa utama iaitu; 

  1. Pahit 
  2. Manis 
  3. Masam 
  4. Pahit + manis 
  5. Pahit + masam 
  6. Manis + masam 
  7. Pahit + manis + masam 


Daripada ketujuh –tujuh rasa utama tapai, pahit + manis + masam merupakan pilihan utama dan campuran 3 rasa utama ini dikatakan merupakan campuran terbaik. Sesetengah tempat mengelar campuran 3 rasa utama ini sebagai “3 negara” 

RESEPI 

Berikut merupakan resepi untuk membuat minuman tradisional tapai nasi. Nasi boleh digantikan dengan ubi kayu. Laru ataupun ragi ialah bahan pengawet utama tapai. 

BAHAN-BAHAN 
  • Nasi (sejuk) 
  • Laru 


LANGKAH-LANGKAH 

1. Hamparkan nasi yang masih panas sama rata pada bekas atau tempat khas yang bersih. 
2. Tumbuk laru dan taburkan pada nasi panas. Gaul sehingga sebati 
3. Biarkan campuran laru dan nasi panas sebati . Tunggu hingga nasi benar-benar sejuk. 
4. Masukkan campuran laru dan nasi yang telah sejuk itu kedalam bekas kedap udara 
5. Tunggu sehingga 2-3 bulan sebelum tapai boleh diminum. 

PANTANG LARANG 

  • Jangan memakan makanan yang masam ketika proses pembuatan tapai kerana dikuatiri rasa masam makanan yang dimakan akan menyebabkan tapai yang terhasil turut masam. 
  • Jangan bergaduh atau bermasam muka ketika proses pembuatan tapai kerana dikuatiri emosi atau tingkah laku si pembuat tapai akan menyebabkan orang yang meminum tapai tersebut turut mengalami emosi dan tingkah laku yang sama seperti si pembuat. 
  • Laru memainkan peranan penting dalam proses pengawetan tapai. pastikan laru yang digunakan adalah sesuai dengan si pembuat. Laru yang tidak sesuai dengan tangan si pembuat tapai akan menghasilkan rasa tapai yang tidak sedap. 


TIPS: 
  1. Pastikan nasi benar-benar telah sejuk barulah dimasukkan ke dalam bekas. 
  2. Tandakan tarikh tapai dibuat untuk memudahkan proses pemantauan usia tapai.

Yvette Jane Paul (SUNDAIT)

sundait kokomoi do kowoyowoyoon koposion tulun 

sundait :
monguni oh kuting - kuting
mitikid toun - toun

sisimbar :
Linggaman

sundait:
osodu kopoh om
rubaon konod tulang

sisimbar :
koirak koulai nipon
sundait :
ototos do mintibas
nga au oputut-putut

sisimbar :
waig mantad solunsug

sundait :
sundait dot molohing
au arait-rait

sisimbar :
tiwanon

sundait:
modu-sodu nga mumu-gumu

sisimbar :
waya do lapap




Yvette Jane Paul (BOSOU)

iti nopo nga laang momonsoi do bosou. winonsoiku id suang boros do malayu sabaagi monguhup tulun lobi osonong mamarati kokomoi momonsoi do bosou.

BOSOU

Bosou ataupun jeruk ialah makan tradisional bangsa kadazandusun. Bosou boleh didapati dalam banyak jenis, seperti bosou ikan, daging dan udang. 

RESEPI BOSOU 
Berikut merupakan resepi untuk bosou ikan. Ikan boleh ditukar dengan daging dan udang terpulang kepada selera masing-masing. Bosou diawet dengan menggunakan 2 bahan utama iaitu garam dan pangi. Pangi adalah sejenis tumbuhan yang turut dikenali sebagai keluak di Indonesia dan kepayang di Malaysia. Kedua-kedua bahan utama ini berfungsi sebagai pengawet dan untuk mengurangkan bau bosou. Bosou boleh dimakan begitu sahaja setelah siap proses pengawetan ataupun digoreng terlebih dahulu dengan hirisan bawang, halia dan cili padi

BAHAN - BAHAN

  • nasi putih (sejuk) 
  • serbuk pangi 
  • garam 
  • ikan 
  • garam 


bosou boleh divariasikan dengan menambah sayur-sayuran ataupun buah

  • timun 
  • buah betik 
  • cili putih 
  • cili padi


LANGKAH - LANGKAH

  • satukan semua bahan-bahan utama di dalam bekas dan gaul hingga sebati. 
  • Tambahkan cili putih dan cili padi 
  • Simpan di dalam bekas kedap udara. 


TIPS

  1. masukkan timun dan buah betik apabila bosou sudah sedia untuk dimakan. Biarkan potongan timun dan buah betik bersama bosou selama 1 hingga 2 hari barulah dimakan. 
  2. Sekiranya hanya menggunakan garam sebagai bahan pengawet utama, tempoh pengawetan bosou sebelum boleh dimakan ialah 1 hingga 2 minggu. Jika bahan pengawet utama ialah pangi, tempoh pengawetan ialah 3 minggu hingga 1 bulan. 
  3. Bosou turut boleh divariasikan dengan menambah halia, bawang, herba seperti basil dan saderi sesuai dengan selera masing-masing. Penambahan bahan-bahan ini berfungsi untuk mengurangkan lagi bau bosou dan memperkayakan lagi rasa bosou.

Yvette Jane Paul (TUHAU)

iti nopo nga laang momonsoi do tuhau. winonsoiku id suang boros do malayu sabaagi monguhup tulun lobi osonong mamarati kokomoi momonsoi do tuhau.

TUHAU

Tuhau adalah salah satu makanan tradisional bangsa kadazandusun di sabah. Tuhau ataupun nama saintifiknya E.Coccinea adalah tumbuhan yang dikategorikan dalam keluarga halia. Tuhau ini mempunyai bau seperti serangga ‘pasisang’ yang kuat. Tuhau berfungsi seperti sambal dan dimakan bersama-sama dengan lauk pauk dan nasi. 

RESEPI
4 bahan-bahan utama dalam pembuatan sambal tuhau; 
  • Batang tuhau 
  • Limau 
  • Cili padi 
  • garam 


Sambal tuhau boleh divariasikan dengan menambah; 
  • Halia 
  • Bawang merah 


LANGKAH - LANGKAH
  1. Potong batang tuhau (boleh dikisar) 
  2. Kisar cili padi 
  3. Campurkan potongan batang tuhau dan kisaran cili padi dengan air perahan limau dan garam. Limau boleh ditukar dengan cuka makan. 
  4. Kisaran halia dan bawang merah boleh ditambah untuk menambahkan lagi rasa sambal tuhau.  
  5. sambal tuhau boleh bertahan dalam tempoh yang lama walaupun disimpan dalam suhu bilik.